Το ραφείο

Αρκετά τα ραφεία της οικογένειας αφού δύο θείες μου ασχολήθηκαν με το επάγγελμα. Πρώτη διδάξασα η θεία Αννα που έμαθε την τέχνη της μοδιστρικής στον Βόλο την δεκαετία του 1930 από τον ξακουστό τότε μεγάλο μόδιστρο Τσομπανέλη. Η ίδια την δίδαξε στην μικρότερη αδελφή της Αλεξάνδρα που δούλεψε αρχικά μαζί της ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950 στον Πρίνο και στη συνέχεια στην Καβάλα. Και οι δυό αφοσιώθηκαν σ’αυτό αποκλειστικά και εγώ όλο και τα γυρόφερνα είτε σαν μικρός στον Πρίνο ή σαν μεγαλύτερος στην Καβάλα. Και οι δυό χωρίς παιδιά και εμένα που ήμουν το μόνο πιτσιρίκι του σπιτιού που τριγυρνούσε με αγαπούσαν και με πρόσεχαν ιδιαίτερα.

Το ραφείο στο Καζαβίτι δεν το πολυπρόλαβα αλλά το ραφείο στις Καλύβες το θυμάμαι καλύτερα. Εκεί αρχηγός ήταν η θεία Αννα και υπάρχουν αρκετές φωτογραφίες κυρίως από το καλοκαιρινό. Φυσικά τα ραφεία της Καβάλας τα θυμάμαι πολύ καλύτερα αφού ήμουν μεγαλύτερος και μάλιστα το τελευταίο το πρόλαβαν και τα παιδιά μου.

Το ραφείο του Καζαβητιού όμως ήταν μακράν το καλύτερο με άφθονο φώς αφού ήταν ολόκληρο το σαλόνι του σπιτιού της Ευδοκίας με το μεγάλο τραπέζι και τον ξύλινο θερινό καναπέ αν και πιό πολύ μου τα θυμίζουν οι φωτογραφίες παρά οι παιδικές παραστάσεις. Καθόλου δεν θυμάμαι τις μαθήτριες που βλέπω στις φωτογραφίες του Παπάνθιμου ως μαθήτριες αλλά ως κοπέλες του χωριού, γιατί τότε ήμουν πολύ μικρός, αλλά ο περιβάλλων χώρος είναι εξαιρετικά οικείος. Τα χαρτιά και τα γεωμετρικά όργανα για τα πατρόν όπως και τα ψαλίδια, οι δαχτυλίθρες, οι καρφιτσοθήκες, τα σαπουνάκια για το σημάδεμα, οι κλωστές με τα μασουράκια τους, οι βελόνες και οι καρφίτσες ήταν συνηθισμένα παντού και λίγο πολύ τα ίδια. Η μεζούρα φυσικά ήταν απαραίτητη για να μετράνε τις διαστάσεις των κομματιών και να παίρνουν τα μέτρα των ρούχων πάνω στα σώματα. Η ραπτομηχανή ήταν απαραίτητο εξάρτημα και νομίζω ότι στο χωριό ήταν είτε χειροκίνητη ή ποδοκίνητη και ανεβοκατέβαινε από τις Καλύβες στο Καζαβίτι ανάλογα με την εποχή. Νομίζω ότι η φορητή χειροκίνητη μηχανή που χρησιμοποιούσε τελευταία η μάνα μου ήταν απομεινάρι του ραφείου της θείας Αννας και κάπου πρέπει να μας βρίσκεται ακόμα. Το βαρύ σίδερο ήταν μια άλλη ιστορία, ήταν κούφιο από μέσα και το γέμιζαν καυτά κάρβουνα από την σόμπα για να σιδερώσουν. Ασήκωτο από το βάρος. Στο χωριό δεν έκαιγαν σόμπα για να υπάρχουν κάρβουνα οπότε για το σιδέρωμα έπρεπε να ανάβεται φωτιά στό τζάκι όπου ταυτόχρονα γινόταν και το μαγείρεμα.Τα υφάσματα συνήθως προερχόταν είτε από την Καβάλα ή από το μαγαζί του Μπαρμπα Βαγγέλη του Τριανταφυλλίδη με τα τόπια υφασμάτων κάθε είδους που βρισκόταν στα ράφια του.

Το ραφείο στις Καλύβες δεν ήταν καθόλου όμοιο με εκείνο του Καζαβητιού παρόλο που είχε λίγο πολύ τα ίδια πράγματα. Ηταν στο ισόγειο του σπιτιού μας στις Καλύβες, μου φαινόταν και ήταν σκοτεινό, υγρό και κρύο αλλά όταν άναβε η σόμπα σε λίγο διορθωνόταν τα πράγματα. Χωριζόταν με ξύλινο διαχωριστικό από το μαγαζί του Μπαρμπα Βαγγέλη αλλά παλιότερα ο χώρος είχε και άλλες χρήσεις που εγώ δεν πρόλαβα όπως Καφενείο και στην Κατοχή Αστυνομία ή κάποια άλλη βουλγάρικη υπηρεσία. Στον χώρο αυτό συνυπήρξαν και οι δυό θείες μου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, εγώ δεν θυμάμαι ακριβώς, μόνο φωτογραφικές αποτυπώσεις υπάρχουν, αλλά στην συνέχεια η θεία Αλεξάνδρα εγκαταστάθηκε στην Καβάλα όπου την βρήκα το φθινόπωρο του 1963 όταν πήγα στο Γυμνάσιο.

Το ραφείο της θείας Αννας ήταν ταυτόχρονα και σχολείο και στις φωτογραφίες εικονίζονται συχνά τέσσερις τουλάχιστον μαθήτριες που μάθαιναν τα απαραίτητα για να τα φέρνουν βόλτα στο σπίτι τους όσον αφορά κυρίως την επιδιόρθωση και σπάνια το ράψιμο καλών φορεμάτων για τα οποία υπήρχαν αρχικά τα μαγαζιά στην Καβάλα και οι μοδίστρες στην συνέχεια, ιδιαίτερα όταν τα ανθρώπινα σώματα μετά από κάποια ηλικία «δεν χωρούσαν» στα καλούπια των πατρόν των διαφόρων περιοδικών μόδας. Η διαδικασία των τελικών εξετάσεων των μαθητριών ήταν γνωστή με το όνομα «ψαλίδι» και όποια το έπαιρνε θεωρούνταν ως ικανή να χειρισθεί όλα τα προβλήματα κυρίως μεταποίησης και επιδιόρθωσης ραμμένων ρούχων και προσαρμογής τους στις παρούσες συνθήκες.

Και στην Καβάλα θυμάμαι ότι η θεία μου είχε πάντα ένα δυό κορίτσια βοηθούς αλλά δεν θυμάμαι να άκουσα για ψαλίδι. Χρειαζόταν χέρια για βοήθεια αλλά δεν υπήρχε στην πόλη η προθυμία της μαθητείας που υπήρχε στα παλιότερα χρόνια στο χωριό. Παρόλα αυτά πάντα δυό και καμιά φορά περισσότερες κοπέλες, οι περισσότερες σχετιζόμενες είτε με τον Πρίνο ή την γειτονιά.

Το ραφείο στην Καβάλα ήταν στο μπροστινό δωμάτιο στο ισόγειο του τριόροφου σπιτιού με ολόκληρο τον μπροστινό τοίχο να αποτελεί ένα άνοιγμα με τζάμια για να υπάρχει άφθονο φώς, είχε το κλασσικό μεγάλο τραπέζι όπου κοβόταν τα πατρόν και υπήρχαν τα απαραίτητα γεωμετρικά όργανα και τα δυό συρτάρια με όλα τα μικροεξαρτήματα. Η ξυλόσομπα μπουμπούνιζε κάθε πρωϊ μετά την κρύα νύχτα το χειμώνα. Η διαφορά με το χωριό οφειλόταν στον εξηλεκτρισμό της δουλειάς που έκανε τα πράγματα πολύ πιό εύκολα. Καλύτερος φωτισμός με λαμπτήρα που έδινε δυνατό και άπλετο φώς, το σίδερο ήταν ηλεκτρικό και σαφώς ελαφρύτερο ενώ η ραπτομηχανή ήταν ποδοκίνητη αρχικά και ηλεκτρική στη συνέχεια. Για να περνάει και η ώρα υπήρχε ραδιόφωνο όπου εκτός από την μουσική υπήρχαν και οι ειδήσεις από όποιο ραδιοσταθμό ήθελες από την Ελλάδα, που ήταν συνήθως κρατικοί (ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ) τόσο εθνικοί όσο και τοπικοί, και από το εξωτερικό που ήταν είτε δυτικοί ή ανατολικοί ότι τραβούσε η ψυχή σου. Για κάποιο καιρό το ραφείο είχε και εφημερίδα τακτικά και συχνά αποτελούσε και σημείο που οι γειτόνισες και οι πελάτισες περνούσαν την ώρα τους και έκαναν και το σχετικό τοπικό ή πανελλήνιο κουτσομπολιό.

Τα τελευταία χρόνια που η θεία μου μεταφέρθηκε σε διαμέρισμα πολυκατοικίας εγώ είχα ήδη φύγει από την Καβάλα στην Πάτρα. Για ραφείο είχε διαλέξει το καλύτερο δωμάτιο και αυτό ήταν έτσι διαμορφωμένο που ήταν σαφώς καλύτερο από το προηγούμενο ενώ τώρα προστέθηκε και τηλεόραση που έκανε πιό ευχάριστη την διαμονή στο χώρο. Το ξαναβρήκα το ραφείο όταν επέστρεψα στην Καβάλα από την Πάτρα στα μέσα της δεκαετίας του 1980 όταν πιά η δουλειά είχε λιγοστέψει όπως και οι δυνάμεις της θείας μου αλλά για μερικά χρόνια ακόμα έραβε μόνη της επιλεκτικά φορέματα σε ορισμένες παλιές πελάτισες. Τα χρόνια και το ατελείωτο σκύψιμο στη δουλειά βάρυναν πολύ στους ώμους της θείας μου και οι συνέπειες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στα ζόρια που την βρήκαν στα τελευταία της. Ακόμα σώζεται η ραπτομηχανή και στα συρτάρια της η εγγονή μου όλο και ανακαλύπτει και περιεργάζεται μικρά απομεινάρια αναμνηστικά εκείνης της εποχής.

 

Η θεία Αλεξάνδρα στο ραφείο στο Καζαβίτι επιβλέπει τις μαθήτριες που εργάζονται στο τραπέζι. Δίπλα το κλασσικό μπαούλο της εποχής
 

Μαθήτριες επι τω έργω. Κατάχαμα με τα εργαλεία της δουλειάς ανα χείρας... στο Καζαβίτι

 

 

Η θεία Αλεξάνδρα στο Ραφείο στις Καλύβες. Φαίνεται το ξύλινο διαχωριστικό και το σχοινί που τοποθετούσαν τα ημιτελής φορέματα.

Η θεία Αννα με τις μαθήτριές της πίσω από το τραπέζι με τα πατρόν και τα όργανα. Πίσω τους οι δυό χαρακτηριστικές πόρτες των υπνοδωματίων αλλά και ο ξύλινος καναπές.

 

Η θεία Αλεξάνδρα με μαθήτριες, φίλες και γειτόνισες έξω από το παλιό σπίτι όπου ήταν το ραφείο της