Η μεγάλη εκδρομή στην πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ

Το καλοκαίρι του 1975 ήταν ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Εκτός του ότι ήταν ξένοιαστο και χωρίς εξετάσεις είχε και μια εκδρομή δωρεάν που ούτε να την διανοηθείς θα μπορούσες. Αμέσως μετά την πτώση της χούντας οι φοιτητές, και μάλιστα εκείνοι των πολυτεχνικών σχολών, λόγω των γεγονότων του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του 1973 ήταν στα ώπα ώπα πολλών και διαφόρων και έβρισκαν εύκολη χρηματοδότηση για πολλά πράγματα, ένα από τα οποία ήταν και οι εκδρομές. Ο βασικός χρηματοδότης ήταν το Τεχνικό Επιμελητήριο που εκείνη την εποχή είχε άφθονους πόρους. Οι φοιτητικές παρατάξεις στο Πολυτεχνείο και τις Πολυτεχνικές Σχολές κυριαρχούνταν από την αριστερά με βασικό εκφραστή την Πανσπουδαστική, οπότε η πρόταση για εκδρομή στο πέμπτο έτος ήταν στην τότε Σοβιετική Ενωση. Με τις διασυνδέσεις που είχαν εξασφάλισαν άνετη χρηματοδότηση οπότε, επειδή δεν ήταν πολλοί και δεν υπήρχαν και πολλοί από αυτούς που θα ήθελαν να δούν μια χώρα του υπαρκτού σοσιαλισμού, βρέθηκαν αρκετές θέσεις για αρκετούς συνοδούς που θα πήγαιναν μαζί τους. Ετσι μαζί με τους προπτυχιακούς φοιτητές βρέθηκαν και βοηθοί, και διοικητικοί και βοηθοί ερευνητές σαν και μας και φυσικά καθηγητές από τους οποίους θυμάμαι τον Γαλανό, τον Σαφάκα και τον Λέφα. Κόστος συμμετοχής για όλους μηδέν.

Ξεκινήσαμε από Πάτρα με λεωφορείο και πετάξαμε από Αθήνα μέσω Σόφιας με την Αεροφλότ στην Μόσχα. Στο αεροδρόμιο μας παρέλαβε λεωφορείο με ξεναγό που μιλούσε ελληνικά, μάλλον παιδί πολιτικού πρόσφυγα του εμφυλίου, και μας πήγε σε μια φοιτητική εστία που ήταν άδεια την εποχή εκείνη λόγω διακοπών. Δωμάτια δίκλινα, καθαρά, με κοινή τουαλέτα και μπάνιο ανά ορισμένα δωμάτια. Φαγητό σε αντίστοιχες λέσχες, όχι τίποτα ιδιαίτερο αλλά το στομάχι μας ήταν πάντα γεμάτο. Περιηγήσεις οργανωμένες στην πόλη, κυρίως σε εμβληματικά σημεία όπως το μαυσωλείο του ταριχευμένου Λένιν, ο ναός του Αγίου Βασιλείου, το Κρεμλίνο, το μετρό και το σημείο που έφτασαν οι γερμανοί έξω από την Μόσχα στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Μετά από μια δυό μέρες παίρνουμε το νυχτερινό τρένο για να κατεβούμε στο εμβληματικό τότε Στάλινγκραντ που όπως θυμάμαι λεγόταν Βόλγκογκραντ μετά το θάνατο του Στάλιν και την αποσταλινοποίηση. Το επόμενο πρωϊ φτάσαμε σε μια πόλη που είχε καταστραφεί σχεδόν εντελώς και ελάχιστα σημεία θύμιζαν πώς ήταν προπολεμικά. Μείναμε σε ξενοδοχείο και όχι σε εστία, έκανε πολλή ζέστη στην στέπα γιατί ήταν κατακαλόκαιρο. Επισκεφτήκαμε τα τεράστια μνημεία της μάχης με τις πολλές χιλιάδες νεκρούς αλλά και ένα σπίτι στο παλιό Τσαρίτσιν, όπως αρχικά λεγόταν, όπου ο Στάλιν είχε το στρατηγείο του στον εμφύλιο του 1920. Την άλλη μέρα επισκεφτήκαμε έναν τεράστιο υδροηλεκτρικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που ήταν ο μόνος στην τότε ΕΣΣΔ που τροφοδοτούσε την βιομηχανική περιοχή του Ντονμπάς μέσω διασύνδεσης συνεχούς ρεύματος.

Δεν θυμάμαι πόσες μέρες μείναμε εκεί αλλά δεν πρέπει να ήταν πολλές γιατί δεν υπήρχε και τίποτα άλλο να δούμε που άξιζε τον κόπο. Ετσι κάποια μέρα πήραμε εσωτερική πτήση της Αεροφλότ και ανεβήκαμε στον βορρά στο τότε Λένινγκραντ που σήμερα έχει το παλιό του όνομα Αγία Πετρούπολη. Εκεί πάλι σε εστία νομίζω ότι μείναμε αλλά το κλίμα ήταν τελείως διαφορετικό από τον καυτό νότο. Αφενός δροσιά και αφετέρου με ελάχιστες ώρες σκοταδιού αφού ήταν στον βορρά. Εκεί επισκεφτήκαμε πολλά μουσεία σε ανακαινισμένα παλάτια του Τσάρου και σημαντικά σημεία τόσο της Οκτωβριανής Επανάστασης των Μπολσεβίκων όσο και της πολιορκίας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου από τους γερμανούς. Ο χρόνος πέρασε γρήγορα και πήραμε πάλι το τρένο με βραδινό δρομολόγιο για επιστροφή στη Μόσχα. Νομίζω ότι επισκεφτήκαμε το Λομονόσωφ κάποια στιγμή αλλά δεν θυμάμαι να μπήκαμε μέσα και μετά από μια μέρα πήραμε το αεροπλάνο και μέσω Βουκουρεστίου επιστρέψαμε στην Αθήνα και με λεωφορείο στην Πάτρα.

Γνωρίσαμε έναν διαφορετικό κόσμο, με νέους που διψούσαν για οτιδήποτε δυτικό, από τζίν μέχρι καλσόν, κάποιοι από μας το ήξεραν και έκαναν εμπόριο. Υπήρχε μια απίστευτη ηρεμία και αδιαφορία για το αύριο, όλα φαινόταν να είναι εξασφαλισμένα, υπήρχε καθαριότητα παντού, τάξη… κάτι από χούντα θύμιζε μερικές φορές αλλά οι άνθρωποι φαίνονταν χαρούμενοι και πολύ υπομονετικοί. Υπήρχαν πολύ λίγα πράγματα να αγοράσεις, μόνο αναμνηστικά και πολύ φθηνά τεχνικά βιβλία από την Ανατολική Γερμανία στα γερμανικά, ρώσικα δεν ξέραμε, ελάχιστα στα αγγλικά που ήταν κυρίως προπαγανδιστικά και τα έβρισκες σε κάθε γλώσσα. Πολύ επιφανειακή εικόνα και μπορούσες να δείς μόνο αυτά που σε άφηναν να δείς.

Μετά την εκδρομή πήρε ο καθένας τον δρόμο του να δεί τους δικούς του για σύντομες καλοκαιρινές διακοπές και εγώ βρέθηκα στην Θάσο για δυό τρείς βδομάδες μόνο και όχι όπως παλιά που έμενα εκεί δυό μήνες τουλάχιστον.

 

Το τεράστιο άγαλμα στον λόφο Μαμάγεφ του Στάλινγκραντ. Ο ρεαλιστικός σοσιαλισμός στα όριά του.

Στους κήπους του ανακτόρου Πετροντβαρέτς στο τότε Λένινγκραντ με τον Γλαύκο Γαλανό και τον Κώστα Σπηλιόπουλο.