Η τελευταία "ήσυχη" χρονιά (1971-72)

Δεν ξέρω γιατί αλλά το τρίτο έτος δεν κάθεται καλά στη μνήμη μου. Ξεκίνησε με ένα χαμένο μάθημα από το δεύτερο, τα ειδικά κεφάλαια Φυσικής, στο οποίο με ένα 4 τον Σεπτέμβριο ήμουν ο μόνος της παρέας που μετέφερε μάθημα στην επόμενη χρονιά.

Η χρονιά συνέπεσε με την αλλαγή σπιτιού από το δωμάτιο στο κέντρο και την Κολοκοτρώνη με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της  στην ηρωϊκή Σαρανταπόρου 2 και την συγκατοίκηση με δυό συμφοιτητές μέλη της παρέας που και εκείνοι άλλαξαν κατοικία. Μακριά από το κέντρο, στα ανατολικά προς το Ρίο, αλλά μακριά από την στάση των λεωφορείων και κοντά στο λιμάνι στον πρώτο όροφο. Τριώροφη οικοδομή, διακρίνω το μπαλκόνι στον πρώτο όροφο στο Street View του Google Maps αλλά δεν θυμάμαι πότε ακριβώς μετακόμισα, αν ήταν Ιούλιος ή Σεπτέμβριος, λίγο ενδιαφέρει. Το τοπίο πρέπει να έχει αλλάξει μετά από 50 χρόνια γιατί θυμάμαι ότι εκεί κοντά πρέπει να υπήρχε αμαξοστάσιο του ΟΣΕ που περιορίστηκε όπως φαίνεται αν και η εικόνα είναι αρκετά παλιότερη.

Εκτός του Κοκκινάκη που μας περίλαβε στο δεύτερο έτος άρχισαν να εμφανίζονται καινούρια πρόσωπα που κάπως μας καθησύχασαν αλλά ακόμα τίποτα δεν φαινόταν σταθερό, άνθρωποι πήγαιναν και ερχόταν, αρκετά μαθήματα τα δανειζόμαστε από την ΦΜΣ που και κείνη δεν είχε παραπανίσιους αλλά κάτι κινούνταν οπωσδήποτε. Η αναλυτική βαθμολογία που πήρα όταν δοκίμασα να γραφτώ με κατάταξη στο Μαθηματικό για το φοιτητικό πάσο ένα χρόνο μετά το τέλος των σπουδών αναφέρει ορισμένα μαθήματα αλλά δυσκολεύομαι να θυμηθώ αν όλα τα κάναμε με τους καθηγητές που θυμάμαι καλά στην συνέχεια και μάλιστα στην διάρκεια του 1971-72. Σίγουρα όμως το στυλ ήταν αρκετά διαφορετικό από τα προηγούμενα και η ελπίδα ότι κάτι θα μάθουμε χρήσιμο αναπτερώθηκε.

Ακόμα δεν είχε ανοίξει η Φοιτητική Λέσχη του Ρασσιά κοντά στην Γούναρη οπότε τα κουπόνια και τα σκόρπια εστιατόρια ήταν τα στέκια μας για φαγητό και θα έπρεπε να τα καταφέρουμε να τρώμε στην Πάτρα ενώ τα μαθήματα γινόταν στο Ρίον. Δεν καλοθυμάμαι πως ακριβώς τα καταφέρναμε αλλά συνήθως δεν χρειαζόταν να μετακινούμαστε και πρωϊ και απόγευμα οπότε τα βολεύαμε.

Για την Τεχνική Μηχανική που κάναμε τυπικά με τον Γούδα ο οποίος ήταν ταυτόχρονα και Αντιπρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου και ουσιαστικά με τον βοηθό του που πολύ συχνά τον αντικαθιστούσε δεν έχω να πω πολλά πράγματα γιατί δεν θυμάμαι κυριολεκτικά σχεδόν τίποτα. Η Μηχανολογία ήταν ένα τεχνικό μάθημα που το έκανε ο μαστρο Λέφας, με πολύ μεγάλη επαγγελματική και πρακτική εμπειρία, την αξία του οποίου δεν μπόρεσα να εκτιμήσω στην ώρα του. Δεν ξέρω γιατί αλλά όπως και οι Ασκήσεις του Μηχανουργείου στις οποίες υποτίθεται ότι έπρεπε να κατασκευάζουμε αντικείμενα στο Μηχανουργείο του Στρατού στο Κέντρο Εκπαίδευσης Τεχνικού στην Πάτρα δεν με ενέπνεαν και απλά προσπαθούσα να περάσω τα μαθήματα. Σαν ηλεκτρολόγοι τα μηχανολογικά μαθήματα δεν τα θεωρούσαμε ιδιαίτερα χρήσιμα και το πρακτικό και χειροπιαστό τους στυλ ήταν στο άλλο άκρο από το υψηλά θεωρητικό των μαθημάτων της ΦΜΣ. Ισως να είμασταν πολύ άσχετοι και δεν είχαμε και κανέναν να μας ενημερώσει σωστά για την χρησιμότητά τους και τα θεωρούσαμε ως απομεινάρια της παλιάς σχολής Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων του ΕΜΠ. Στο ίδιο έτος είχαμε και ένα ακόμα μάθημα Μαθηματικών που μας έδινε η ΦΜΣ, την Θεωρία Πιθανοτήτων και Στατιστική με τον καθηγητή Ρούσα το οποίο ήταν χρήσιμο και εφαρμοσμένο οπότε φαινόταν ενδιαφέρον, ο διδάσκων ήταν καλός και χρήσιμος και δεν πρέπει να είχα προβλήματα μαζί του.

Ευτυχώς στο Τρίτο έτος είχαμε και αρκετά ενδιαφέροντα μαθήματα και μερικούς εξαιρετικούς καθηγητές, άλλους καλούς δασκάλους, άλλους καλούς ανθρώπους αλλά και κάποιους αδιάφορους. Στην θέση του εκλεγμένου αλλά εξαφανισμένου Σύρου εμφανίστηκε ο πληθωρικός και εξαιρετικός Αχιλλέας Αδαμαντιάδης ως Επισκέπτης Καθηγητής που ανέλαβε σε μας τις Πυρηνικές Μηχανές που ακολούθησαν την Πυρηνική Φυσική του Β έτους που μας έκανε ο Ρηγόπουλος. Δεν ξέρω γιατί αλλά αυτός ο άνθρωπος μου ήταν εξαιρετικά συμπαθής και απολάμβανα τις διαλέξεις του παρά το ότι δεν βλέπαμε τίποτα χειροπιαστό αφού μόνο στον Δημόκριτο μπορούσες να βρείς κάτι σχετικό με όσα μας έλεγε. Δυστυχώς δεν έμεινε περισσότερο από δύο χρόνια στην Πάτρα.

Ο επόμενος που πρωτοεμφανίστηκε εκείνη την χρονιά ήταν ο Γραμματικός. Λεπτός, ψηλός και φαλακρός, ξερακιανός με ένα έντονο χαμόγελο, απόμακρος, απότομος… αλλά καλός δάσκαλος, έμεινε εκεί και ανέλαβε ως τακτικός καθηγητής την κοσμητεία της Πολυτεχνικής σχολής και συμμετείχε στην Διοικούσα Επιτροπή. Εδινε την εντύπωση ενός τυπικού και αυστηρού εκπρόσωπου του καθηγητικού κατεστημένου, δεν σου επέτρεπε ούτε να διανοηθείς να τον πλησιάσεις. Κάτι τόλμησα να πώ κάποτε, κάτι ως έκφραση γνώμης, για να εισπράξω το αμίμητο «και ποιος σε ρώτησε εσένα;». Το μάθημα «Ηλεκτρικά Δίκτυα και Συστήματα» μετά την Γενική Ηλεκτροτεχνία του Β έτους ήταν πολύ βασικό για το τμήμα και το παρακολουθούσαμε όλοι με ευλάβεια.

Όταν πρωτοεμφανίστηκε για μάθημα ο Νίκολης, μπήκε στο μικρό αμφιθέατρο ακολουθούμενος από μια μικρή ομάδα άγνωστων ατόμων που δεν τους είχαμε ξαναδεί. Τον ακολουθούσε σε κάθε μάθημα και τους βαφτίσαμε «το τσίρκο του Νίκολη». Αργότερα μάθαμε ότι τους είχε γνωρίσει σε μια σειρά διαλέξεων στον Δημόκριτο και τους υποσχέθηκε πανεπιστημιακή καριέρα αν τον ακολουθούσαν στην Πάτρα. Εντυπωσιακός στην παράσταση, ακαταλαβίστικα και πολλές φορές ασυνάρτητα όσα μας έλεγε αλλά όσο και να προσπαθούσαμε λίγα πράγματα εμπεδώναμε παρά το άγριο διάβασμα του αγγλόγλωσσου βιβλίου που μας σύστησε ως βασικό βοήθημα. Σπάνια τα μαθήματα είχαν ομαλή ροή γιατί στα καλά καθούμενα έπιανε να μας μιλάει για άσχετα θέματα που είχε διαβάσει το προηγούμενο βράδυ και δεν μπορούσαμε να βρούμε πουθενά. Που και πού ομολογούσε αυτό που έκανε αλλά από εκπαιδευτική άποψη ήταν απαράδεκτος. Ποτέ δεν έμεινε στην Πάτρα και πηγαινοερχόταν στην Αθήνα στοχεύοντας μια θέση στο ΕΜΠ αλλά ατύχησε. Το μάθημά του Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία και Κύματα το μίσησα κυριολεκτικά.

Ο Γλαύκος δεν σου γέμιζε το μάτι με την πρώτη ματιά. Μικρόσωμος, χαμηλών τόνων, μανιώδης καπνιστής, νεαρός στην ηλικία, με καταγωγή από την Κύπρο, σπουδαγμένος στην Αθήνα και το Μάντσεστερ, πολύτεκνος οικογενειάρχης, από το πρωϊ ως το βράδυ σχεδόν κάθε μέρα στο πανεπιστήμιο, ο μόνος με αυτοκίνητο που είχε ανάποδο τιμόνι και κυπριακές πινακίδες. Οποτε μας έβλεπε να περιμένουμε στη στάση σταματούσε και έπαιρνε όσους χωρούσε το αυτοκίνητο. Εμενε με την οικογένειά του στην Πάτρα και νομίζω μια μέρα την εβδομάδα έλειπε στην Αθήνα γιατί δούλευε σαν ερευνητικός συνεργάτης του ΚΕΕΘΑ. Σαν δάσκαλος δεν έλεγε και πολλά πράγματα αλλά ήταν πάντα εκεί και ήταν προσιτός και ανοιχτός χαρακτήρας. Το μάθημα που μας έκανε με το όνομα «Εισαγωγή στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενέργειας» βασιζόταν σε ένα κλασσικό αγγλόγλωσσο βιβλίο και μας το είπε από την αρχή, το αγοράσαμε και δεν είχαμε κανένα πρόβλημα στην συνέχεια. Σημειώσεις δύσκολα να κρατήσεις γιατί όπως μιλούσε χαμηλόφωνα τα μισά ακούγαμε αλλά μετά την επεξεργασία στο σπίτι με την βοήθεια του βιβλίου όλα πήγαιναν ρολόϊ χωρίς προβλήματα. Το πιθανότερο είναι το μάθημα αυτό του Τρίτου έτους να έγινε στην διάρκεια του Ακαδ. Έτους 1972-73 λόγω έλλειψης Καθηγητή διότι ο συγκεκριμένος, σύμφωνα με την Επετηρίδα του 1974-75, φαίνεται να διορίστηκε το επόμενο έτος. Συνέβαιναν τέτοια εκείνα τα πρώτα ταραγμένα χρόνια.

Εκτός από τις θεωρίες και τα φροντιστήρια υπήρχαν και τα Εργαστήρια. Στο τρίτο έτος κάναμε δύο εργαστήρια, το Εργαστήριο Ηλεκτρικών Μετρήσεων που πρέπει να γινόταν στο Εργαστήριο του Κοκκινάκη με την επίβλεψη των βοηθών του και ορισμένων τελειοφοίτων του πέμπτου έτους και το Μηχανουργείο που εκείνο τον καιρό δεν υπήρχε στο πανεπιστήμιο αλλά μας δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουμε τις Εργαλειομηχανές του Κέντρου Εκπαίδευσης Τεχνικού του Στρατού που βρίσκεται στην Πάτρα και να προσπαθήσουμε να κατασκευάσουμε με την βοήθεια και την επίβλεψη των μαστόρων του απλά αντικείμενα.

Το τρίτο έτος ήταν το τελευταίο στο οποίο τα μαθήματα ήταν ετήσια. Οι περισσότεροι νέοι καθηγητές που προερχόταν από το εξωτερικό αποφάσισαν να εφαρμόσουν από την επόμενη χρονιά το σύστημα των εξαμηνιαίων μαθημάτων σπάζοντας στα δύο την ύλη και χωρίζοντας τα μεγάλα μαθήματα σε δύο ή αλλάζοντας τα ονόματά τους. Η ουσία είναι ότι κάθε εξάμηνο είχε μια ενδιάμεση εξέταση στην μισή ύλη και την τελική εξέταση στην άλλη μισή οπότε για μας που είμαστε τακτικοί στις παραδόσεις και τα είχαμε φρέσκα πολύ πιο εύκολα περνούσαμε στις εξετάσεις από την πρώτη περίοδο χωρίς να έχουμε την τετραπλάσια ύλη στο τέλος.

Εκτός από τα μαθήματα του τρίτου έτους είχα και την μεταφερόμενη Φυσική του δεύτερου έτους που την πέρασα με καλό βαθμό, όπως και όλα τα μαθήματα του έτους, σχεδόν όλα τον Ιούνιο αν θυμάμαι καλά εκτός ενός που πήγε τον Σεπτέμβριο. Το μεγαλύτερο άγχος ήταν η μεταφερόμενη Φυσική βέβαια και όταν βγήκαν τα αποτελέσματα «ανέπνευσα». Η αλήθεια είναι ότι μετά από τις τόσες φορές που την έδωσα είχα μάθει τα χούγια του Θεοδοσίου και δεν αιφνιδιάστηκα με αποτέλεσμα να πάρω και σχετικά καλό βαθμό.

Νομίζω ότι από την χρονιά αυτή το Πανεπιστήμιο απέκτησε νέα Διοικούσα Επιτροπή και ο Στρατηγός Αχιλλέας Τάγαρης ανέλαβε Πρόεδρός της, στην θέση του προηγούμενου που ήταν ο Καθηγητής Δημήτριος Θεοδωρόπουλος, ενώ η θέση του Κυβερνητικού Επιτρόπου που διόριζε η Χούντα έμεινε κενή μια που ο ίδιος έκανε και αυτή τη δουλειά. Δεν γνωρίζω με ποιον τρόπο ορίστηκαν τα μέλη της Διοικούσας Επιτροπής που ήταν ο Αντιπρόεδρος, οι Κοσμήτορες των δύο Σχολών, νομίζω ο Δήμαρχος της Πάτρας (διορισμένος κι αυτός φυσικά) και κάποιοι ακόμα ως εκπρόσωποι των Καθηγητών. Δεν θυμάμαι να υπήρχε εκπρόσωπος των φοιτητών αλλά και πάλι η διοίκηση του φοιτητικού συλλόγου διορισμένη ήταν, οπότε θα έλεγε ότι της έλεγαν να πεί. Στην διάρκεια αυτής της χρονιάς δεν θυμάμαι να είχαμε φοιτητικές κινητοποιήσεις που άρχισαν στις αρχές της επόμενης χρονιάς με αφορμή τις πρώτες φοιτητικές εκλογές. Στο ιστορικό αρχείο του Πανεπιστημίου βρήκα τον πρώτο απολογισμό του τότε Προέδρου για την χρονιά 1971-72 που συμπίπτει με το τρίτο έτος των σπουδών μου. Ανεξάρτητα από το στυλ, το ύφος του στρατιωτικού και τις αναμενόμενες για στρατηγό εκφράσεις περιέχει και αρκετές πληροφορίες για την εξέλιξη του πανεπιστημίου εκείνη την χρονιά χωρίς να αναφέρονται στοιχεία για πρόσωπα. Η συνημμένη φωτογραφία, πάλι από το ιστορικό αρχείο, είναι από την ορκωμοσία των πρώτων αποφοίτων της Πολυτεχνικής σχολής που ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους την χρονιά που εγώ ήμουν στο τρίτο έτος. Εκεί εικονίζονται τόσο ο Πρόεδρος Τάγαρης, όσο και ο Κοσμήτορας Γραμματικός και ο Γενικός Γραμματέας Παπαθανασόπουλος, ίσως και ο Καθηγητής Κοκκινάκης πίσω δεξιά, με μερικούς από τους αποφοίτους μεταξύ των οποίων και η μοναδική κοπέλα για τρία συνεχή έτη, η Ασημίνα! Η γραβάτα απαραίτητο αξεσουάρ φυσικά… σε αντίθεση με μας δυό χρόνια αργότερα.

Μετά την ορκωμοσία των πρώτων αποφοίτων της Πολυτεχνικής Σχολής τον Ιανουάριο του 1973.