Μια όψη της φοιτητικής ζωής στην Πάτρα του 1969-70

Αχνοφέγγει στο φοιτητικό δωμάτιο κάπου στον ακάλυπτο της Κολοκοτρώνη, εκεί που ήταν η αφετηρία των Αστικών για το Ρίο. Γύρω στις 7 τα φώτα στο Παράρτημα ανάβουν και οι καθαρίστριες αρχίζουν να καθαρίζουν το Εργαστήριο Οργανικής Χημείας που φαινόταν από το παράθυρο. Ενδειξη ότι η πόρτα άνοιξε και μπορείς να μπείς στον χώρο του Αμφιθεάτρου. Γρήγορο ντύσιμο, τουαλέτα, καλημέρα στην σπιτονοικοκυρά και τροχάδην στο Αμφιθέατρο. Κάποιος κιόλας είχε πιάσει δυό θέσεις με τετράδια στην πρώτη σειρά! Παράξενο, μάλλον με πήρε ο ύπνος. Αραδιάζω τρία τέσσερα τετράδια και μπλόκ στη δεύτερη σειρά πάντα και επιστρέφω στο σπίτι για το πρωϊνό γάλα. Γύρω στις 8 παρά τέταρτο παίρνω την ομπρέλα και επιστρέφω στο Αμφιθέατρο που είναι μισογεμάτο αλλά οι θέσεις κρατημένες και τα τετράδια στη θέση τους. Γύρω στις 8 και κάτι εμφανίζονται και τα μέλη της παρέας που έρχονται ποδαρόδρομο από μακριά ψιλοβρεμένοι όσοι ξέχασαν την ομπρέλα τους παρά τις στοές που είναι σωτήριες για τέτοιες περιπτώσεις. Το Αμφιθέατρο έχει γεμίσει ασφυκτικά, πού να χωρέσουν όλη η Φυσικομαθηματική και η Πολυτεχνική Σχολή μαζί.

Κάπου στις 8 και δέκα εμφανίζεται ο Παρασκευαστής ή ο βοηθός του Θεοδοσίου και καθαρίζει καλά τον Πίνακα ώστε να αστράφτει. Στις 8 και 15 ακριβώς μπαίνει ο Καθηγητής ακολουθούμενος από τους ακολούθους του για το μάθημα έτοιμους για κάθε ενδεχόμενο. Απόλυτη ησυχία αν και στα ψηλά ακόμα μπαινοβγαίνουν οι τελευταίοι καθυστερημένοι. Φόβος και τρόμος από τις ιστορίες που κυκλοφορούσαν για την συγκεκριμένο Καθηγητή. Αρχίζει το μάθημα της Γενικής Φυσικής και ταυτόχρονα μπαίνει κάποιος φορτσάτος από πάνω φωνάζοντας…. «Αρχισε κιόλας ρε!!» Το πιάνει ο Θεοδοσίου και αμέσως γυρίζει δείχνοντας και λέει το συνηθισμένο «Κύριέ μου την ταυτότητά σας!» Κόκκαλο ο φοιτητής για ένα δευτερόλεπτο όπως κατέβαινε τα σκαλοπάτια, μεταβολή και πίσω! Χαμογέλασε ο Θεοδοσίου και συνέχισε μέσα σε απόλυτη σιωπή από το ακροατήριο. Ο καθένας προσπαθούσε να κρατήσει σημειώσεις από τα λεγόμενα, όσο μπορούσε να ακούσει, και γι’ αυτό γινόταν αγώνας να κάτσεις στις πρώτες σειρές ώστε να μπορείς να βλέπεις και να ακούς όσο καλύτερα ήταν δυνατό. Όχι όμως στην πρώτη σειρά γιατί ο φόβος να χρειαστεί να δώσεις την ταυτότητά σου σε κάθε ενδεχόμενη παρεκτροπή σε οδηγούσε να το αποφύγεις. Κάπως έτσι κυλούσε η ώρα της Γενικής Φυσικής.

Μετά το διάλειμμα ακολουθούσε η ώρα της Γενικής Χημείας. Αραίωσε το ακροατήριο αλλά η μισή αίθουσα είχε ακόμα κόσμο. Η Χημεία ήταν το μάθημα που με έμπασε στο Πανεπιστήμιο μια και είχα γράψει 37/40 και είχα μια κάποια ιδιαίτερη προτίμηση. Ο Καθηγητής Γαληνός, ευτραφέστατος, ανεβαίνει στην έδρα, ανοίγει το βιβλίο του και αρχίζει να διαβάζει κατά λέξη από μέσα λαχανιάζοντας στις μεγάλες προτάσεις. Που και πού παρεμβαλλόταν και οι λέξεις «παιδιά μου» και τίποτα περισσότερο. Μια φορά μόνο θυμάμαι κάποιο πείραμα με μίξη υγρών σε δοκιμαστικούς σωλήνες που οδήγησε σε χημική αντίδραση μικρο-έκρηξη με καπνό που σκοτείνιασε το πρόσωπο του Καθηγητή και έσπασε την μονοτονία. Μετά από μερικές βδομάδες επανάληψης των ίδιων και των ίδιων καταλάβαμε ότι απλά διάβαζε το βιβλίο του και δεν υπήρχε λόγος να ακολουθούμε τις διαλέξεις του. Ούτως ή άλλως δεν θα γινόμαστε Χημικοί.

Τα Γενικά Μαθηματικά ήταν μια άλλη ιστορία. Ο Καθηγητής Λάμπρος Ντόκας είχε βροντερή φωνή και ιδιάζουσα προφορά που ήταν ένα μίγμα βλάχικου ιδιώματος με γαλλικό αξάν. Το πρόβλημα ήταν ότι νόμιζε ότι έκανε μάθημα μόνο σε μαθηματικούς και ήταν τόσο θεωρητικός που εμείς σαν μηχανικοί ξεχάσαμε τι είναι οι αριθμοί και τι χρησιμότητα έχουν. Μας έπρηζε συνέχεια με τις Φυλές του Μπορέλ που ίδρωσα να καταλάβω τι ρόλο έπαιζαν. Ευτυχώς υπήρχε ένας Βοηθός του που μας έκανε φροντιστήριο ανά τμήμα και αφού καταφέραμε σαν τμήμα να του δώσουμε να καταλάβει ότι θα έπρεπε να μας τα κάνει αρκετά λιανά, αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε τι μας γίνεται. Φυσικά αν δεν αγοράζαμε την σειρά Analysis του Schaum στα αγγλικά θα ήταν απίθανο να αντιληφθούμε την χρησιμότητα των λεγομένων του.

Η Εισαγωγή στην Φιλοσοφία δεν ήταν του γούστου μου όπως και σχεδόν όλων των μελών της παρέας παρά τις αγαθές προθέσεις του καθηγητή Ζούμπου, έτσι σπάνια μπαινοβγαίναμε στην αίθουσα. Τα Αγγλικά δεν ήταν υποχρεωτικά και δώσαμε εξετάσεις απαλλαγής όσοι νομίζαμε ότι ξέραμε αρκετά καλά και νομίζαμε ότι μπορούμε να γλυτώσουμε από αυτά.

Το Μηχανολογικό Σχέδιο ήταν μια άλλη ιστορία σαν Εργαστήριο με Υποχρεωτική παρουσία όπως και η Γυμναστική ήταν επίσης μια διαφορετική ιστορία. Φυσικά το Εργαστήριο Φυσικής αποτελούσε μια ξεχωριστή ιστορία. Κατά κανόνα τα Εργαστήρια και τα Φροντιστήρια γινόταν σε Ομάδες ανα τμήμα αλλά λίγο πολύ τα συνδιδασκόμενα μαθήματα είχαν την ίδια ύλη.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που τρέχαμε πρωϊ πρωϊ από τις 7 στο γήπεδο της Παναχαϊκής με τις φόρμες όταν δεν είχαμε πρωϊνά μαθήματα. Λίγο αργότερα ανακαλύψαμε τον τρόπο να εξασφαλίζουμε παρουσίες χωρίς πρωϊνά τρεξίματα. Ηταν η αμοιβή για συμμετοχή σε εκδηλώσεις του Πανεπιστημίου, από θεατές σε αθλητικούς αγώνες, από συμμετοχή σε παρελάσεις σε εθνικές ή θρησκευτικές γιορτές, από συμμετοχή σε εκδρομές και ότι άλλο μπορούσαμε εκτός από άθληση και πρωϊνά ξυπνήματα.

Κάποτε έφτανε και η ώρα για το μεσημεριανό φαγητό σε ένα από τα συμβεβλημένα εστιατόρια με την Φοιτητική Λέσχη μια και η ίδια ακόμα δεν είχε δικό της χώρο. Για όσους διέθεταν χαρτί απορίας, που στην δική μου περίπτωση το έδινε ο παππάς της ενορίας του χωριού και ο πατέρας μου το εξασφάλισε χωρίς πρόβλημα, υπήρχαν τα κουπόνια σίτισης με αξία 22 ολόκληρες δραχμές (δώδεκα για το μεσημέρι και δέκα για το βράδυ) εκτός από την Κυριακή που ήταν αργία και δεν θα έπρεπε να τρώμε. Συνήθως σπάνια έφτανε το κουπόνι και συμπληρώναμε με μετρητά ανάλογα με την αξία. Πολλές φορές τα κουπόνια εξαργυρωνόταν στην αρχή του μήνα και ο εστιάτορας κέρδιζε από το γεγονός ότι πολλοί δεν έτρωγαν καθημερινά και από την άλλη εξασφάλιζες κάποια μετρητά έστω και μερικές φορές σε πιο χαμηλή τιμή πχ 20 δραχμές αντί 22 το κουπόνι. Συνήθως πάντα μαζευόμαστε μεγάλες παρέες ανάλογα με τα μαθήματα που είχε ο καθένας και κυρίως με τις ώρες των εργαστηριακών τμημάτων. Κάθε ένας, ανάλογα με τις συνήθειές του, έτρωγε λίγο ή πολύ, γρήγορα ή αργά, οπότε υπήρχε χρόνος για κουβέντα και σχόλια, αστεία και πλάκες που αρκετές φορές θυμόμαστε για καιρό. Κλασσικός ο «Ζούμπουρας» στην μακαρονάδα με κιμά στην ταβέρνα του Οικονόμου που βρέθηκε σερβιρισμένος φαρδιά πλατιά στο πιάτο του Ράλλη. Θυμάμαι από εκείνον τον καιρό το Γρίμποβο σε ένα στενό κοντά στην Αγίου Νικολάου, τον Γκραββαρίτη στην Κορίνθου, τον Νικολάρα στην Αγίου Νικολάου που είχε εξαιρετικό φαγητό αλλά δεν έπαιρνε κουπόνια, τον Αχαιό στην Ρήγα Φερραίου, την Λάμπεια και αρκετά άλλα των οποίων τα ονόματα σβήστηκαν από την μνήμη.

Ανάλογα με το απογευματινό φορτίο, ακολουθούσε ή κάποια βόλτα ή κάποιο μάθημα ή το Εργαστήριο Φυσικής ή επιστροφή στο σπίτι του καθενός για διάβασμα και προετοιμασία για τις άλλες υποχρεώσεις της μέρας ή της βδομάδας. Για μένα που έμενα στο κέντρο ήταν εύκολο να μπαινοβγαίνω αλλά κάποιοι έπρεπε να περπατούν αρκετά ή να παίρνουν και το αστικό.

Το εργαστήριο Φυσικής ήταν η πρώτη μου επαφή με πείραμα και μετρήσεις στη ζωή μου, απαιτούσε προετοιμασία, είχε εξέταση στην θεωρία που δεν είχαμε ακόμα συνήθως διδαχθεί και βασιζόταν σε πρόχειρες σημειώσεις που παίρναμε πολυγραφημένες συνήθως, και γινόταν κυκλικά σε ομάδες των δύο ατόμων. Νομίζω ότι υπήρχαν δύο βοηθοί που μας βοηθούσαν αλλά και μας εξέταζαν αν είμαστε καλά προετοιμασμένοι ενώ υπέγραφαν τις μετρήσεις που παίρναμε κατά την διάρκεια του πειράματος. Στη συνέχεια θα έπρεπε στο σπίτι να γράψουμε την σχετική εργασία σχεδιάζοντας τις καμπύλες σε μιλιμετρέ, απαντώντας σε ερωτήσεις και αφού είχαμε γράψει μερικά πράγματα για το θεωρητικό υπόβαθρο. Πριν την εκτέλεση της επόμενης άσκησης, συνήθως μετά μια βδομάδα, έπρεπε να παραδώσουμε την επεξεργασία αυτής που κάναμε την προηγούμενη μαζί με το φύλλο των μετρήσεων. Με τους βοηθούς σε γενικές γραμμές καλά τα πηγαίναμε αλλά έτσι και μπουκάριζε ο Θεοδοσίου και άρχιζε τις ερωτήσεις… δυσκόλευαν τα πράγματα. Συνήθιζε όμως να πηγαίνει στα τμήματα της Φυσικομαθηματικής σχολής και ιδιαίτερα στους Φυσικούς ενώ σε μας τους μηχανικούς ήταν σπάνια η εμφάνισή του.

Το μηχανολογικό σχέδιο με το όνομα Κατασκευαστικαί Σχεδιάσεις ήταν μια τελείως διαφορετική ιστορία. Το μόνο μάθημα που μας ξεχώριζε από τους άλλους που αντί αυτού έκαναν Βιολογία. Ηταν μάθημα χωρίς θεωρία, ξεκινούσε με απλή εξάσκηση στην γραμμογραφία, σκαριφήματα, τομές και όψεις αντικειμένων, καλλιγραφία  και απλά στην αρχή πράγματα αλλά άγνωστα για μας. Ηταν το μόνο μάθημα που γινόταν στα Προκατασκευασμένα του Ρίου σε ένα χώρο με Σχεδιαστήρια όπου έπρεπε να κουβαλήσουμε τα δικά μας όργανα και μολύβια για να ξεκινήσουμε ένα σχέδιο με βάση ένα υπόδειγμα, να το ολοκληρώσουμε στο σπίτι και να το παραδώσουμε πριν να αρχίσουμε το επόμενο. Για το μάθημα ερχόταν από το ΕΜΠ ο δάσκαλος Σχεδίου Θεοφανόπουλος που ήταν Μηχανολόγος Μηχανικός και τον βλέπαμε μόνο την ώρα του Σχεδίου. Για όσους από μας δεν ήταν καλλιγράφοι το μάθημα ήταν ένα μαρτύριο και τα σχέδια ήταν γεμάτα μουτζούρες ιδιαίτερα όταν έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε μελάνια με γραφίδες ορισμένου πάχους. Η γκρίνια πήγαινε σύννεφο γιατί έπρεπε να μάθουμε μηχανολογικό σχέδιο και όχι ηλεκτρολογικό που νομίζαμε ότι ήταν αυτό που μας χρειαζόταν. Ελάχιστοι κυκλοφορούσαν στα προκατασκευασμένα, τον χειμώνα η ερημιά ήταν μοναδική και αν έχανες το τελευταίο λεωφορείο έπρεπε να κατεβείς με τα πόδια στον δρόμο του Προαστείου και ήσουν τυχερός να μην βρέχει.

Μόλις τελειώναμε τα όποια απογευματινά μαθήματα ή την εργασία στο σπίτι μαζευόμαστε για φαγητό και στη συνέχεια ανάλογα με την περίσταση και το εκπαιδευτικό φορτίο είχαμε έξοδο στην νυχτερινή Πάτρα που συνήθως ήταν έρημη σαν εργατούπολη που ήταν εκτός του Σαββατόβραδου. Η μόνη διασκέδαση που υπήρχε ήταν ο κινηματογράφος και στην βραδινή παράσταση μόνο φοιτητές έβρισκες. Σπάνιες οι ταινίες της προκοπής και μάλλον τα Σαββατοκύριακα. Α και μια σοκολατίνα στον Καραβίτη κάποια Κυριακή ήταν επίσης εξαιρετική. Ετσι άλλοτε νωρίς και άλλοτε αργά επιστρέφαμε ξεκινώντας όλοι μαζί από το κέντρο κάτω από τις στοές της Κορίνθου και σκορπίζαμε ακτινωτά ο καθένας για το σπίτι του και την μοναξιά του.

Η Πολυτεχνική Σχολή με το μόνο τμήμα των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ανδροκρατούνταν σε απελπιστικό βαθμό, μια μικροκαμωμένη Ασημίνα υπήρχε όλη κι όλη στην προ-προηγούμενη από μας φουρνιά. Η Φυσικομαθηματική Σχολή είχε κάποια λίγα κορίτσια αλλά και εκεί το ποσοστό των αγοριών ήταν συντριπτικό, οπότε οι παρέες με κορίτσια ήταν σπάνιες. Ο συγχρωτισμός στα συνδιδασκόμενα μαθήματα και στα εστιατόρια έφερνε πού και πού καμιά κουβέντα αλλά η παρέα, παρά κάποιες σπάνιες αναλαμπές έμεινε ατόφια αρσενική μέχρι το τέλος των σπουδών με την εξαίρεση αυτών που βρήκαν την αδελφή ψυχή στα κορίτσια της άλλης σχολής μικρότερου ή μεγαλύτερου έτους

Ένα αρκετά μεγάλο μέρος των 40 συμφοιτητών προερχόταν από την Αττική και αρκετοί από αυτούς είχαν στόχο να πάρουν μετεγγραφή στο Πολυτεχνείο όπως και έγινε ενώ και οι υπόλοιποι συχνά τα Σαββατοκύριακα έφευγαν για τα σπίτια τους που βρισκόταν σε ανάλογες αποστάσεις. Ετσι τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες οι μόνοι που έμεναν υποχρεωτικά στην Πάτρα ήταν οι νησιώτες και οι βορειοελλαδίτες που επέστρεφαν μόνο στις μεγάλης διάρκειας διακοπές των Χριστουγέννων, του Πάσχα και φυσικά του καλοκαιριού. Οι αποκριάτικες διακοπές της Πάτρας ήταν κάτι διαφορετικό και αρκετοί γονείς, όχι οι δικοί μου, ερχόταν να παρακολουθήσουν την παρέλαση και να δούν τα παιδιά τους ταυτόχρονα. Οι πατρινές συνήθειες του καρναβαλιού που μάλλον προέρχονται από την Δύση με τα Μπουρμπούλια στο Δημοτικό Θέατρο και τους χορούς και τα πάρτυ ήταν πρωτόγνωρες στους περισσότερους ενώ πολλές ζωηρούτσικες πατρινιές κάτω από τις μαύρες στολές ψάρευαν ότι μπορούσαν στα διψασμένα και πολλά υποσχόμενα νιάτα της σπουδάζουσας επαρχίας.

Οι κοινωνικές εκδηλώσεις που οργάνωνε το ίδιο το Πανεπιστήμιο για τους φοιτητές του δεν ήταν τίποτα το σπουδαίο εκείνη την εποχή που όλα τα έσκιαζε η φοβέρα της Χούντας και συνήθως την ευθύνη την είχε ο Γυμναστής Σιγαλός που λογικά κάπου θα αναπαύεται εν ειρήνη μετά από 50 χρόνια. Αυτός μέσω των παρουσιών της Γυμναστικής εξασφάλιζε ακροατήριο σε συγκεντρώσεις, εκδηλώσεις και παρελάσεις και μια από αυτές ήταν η εκπαιδευτική εκδρομή με λεωφορείο στην Ολυμπία από την οποία και η σχετική φωτογραφία μάλλον την Ανοιξη του 1971.