Περί βάσεων και εισακτέων...

Θυμάμαι τα χρόνια τα δικά μου (1969) οι θέσεις μηχανολόγων και ηλεκτρολόγων μηχανικών ήταν 140 όλες κι όλες και τον καιρό εκείνο μπορεί η βιομηχανία στην Ελλάδα να ήταν περισσότερη από σήμερα όσο και να σας φαίνεται παράξενο γιατί τότε τα περισσότερα πράγματα γίνονταν εδώ και δεν εισάγονταν από το εξωτερικό όπως σήμερα. Όταν τελείωσα το 1975 ο αριθμός μητρώου μου στο ΤΕΕ ήταν 21049, δηλαδή τόσοι ήταν όλοι κι όλοι οι μηχανικοί από τότε που τους μετρούσαν στην αρχή του προηγούμενου αιώνα.

Δεν γνωρίζω ποιος είναι ο τελευταίος αριθμός μητρώου που έχει αποδοθεί αλλά το ΤΕΕ λέει ότι υπάρχουν περισσότεροι από 108 χιλιάδες ενεργοί μηχανικοί από τους οποίους κάπου 40 χιλιάδες ανήκουν σε ειδικότητες παρεμφερείς αυτών που αντιστοιχούσαν στις 140 θέσεις εισακτέων της εποχής μου.

Ελα όμως που υπάρχουν και οι Πτυχιούχοι Μηχανικοί των ΤΕΙ, ΚΑΤΕΕ και ΚΑΤΕ των οποίων ο αριθμός μου είναι άγνωστος αλλά δεν θα είναι πολύ διαφορετικός των Διπλωματούχων. Ολων αυτών τώρα οι σχολές έγιναν σε μια νύχτα πανεπιστημιακές και τα επαγγελματικά τους δικαιώματα λίγο πολύ έγιναν ή θα γίνουν ίδια με εκείνα των διπλωματούχων μηχανικών των πολυτεχνείων. Αδύνατο να βρώ ούτε πόσοι είναι ενεργοί ούτε πόσες είναι οι θέσεις των εισακτέων αλλά αποκλείεται να είναι λιγότερες από μερικές χιλιάδες όταν στα χρόνια μου οι σχολές υπομηχανικών έβαζαν με το ζόρι 100.

Ποιος πληρώνει για να εκπαιδευθούν όλοι αυτοί; Φυσικά ο φορολογούμενος πολίτης που είναι ο ίδιος με τον γερμανό, τον γάλλο, τον πολωνό, τον ρώσο, τον ινδό, τον ιάπωνα, τον ιρανό, τον …. Άλλοτε άμεσα όταν έχει υψηλό εισόδημα και άλλοτε έμμεσα όταν δεν έχει με τους φόρους στα προϊόντα που αγοράζει ή τις υπηρεσίες που χρησιμοποιεί.

Και πού θα πάνε να εργαστούν όλοι αυτοί; Πληρώνουμε εμείς την εκπαίδευσή τους για να τους βρούν και να τους χρησιμοποιήσουν τζάμπα και έτοιμους όλοι εκτός Ελλάδας που δεν μπορεί να τους απασχολήσει.

Και τι κερδίζουμε ως χώρα από όλο αυτό το πλήθος των σπουδαστών και των εκπαιδευτικών που τους εκπαιδεύουν; Κατά βάση άσχετα πράγματα σε σχέση με την εκπαίδευση. Κατά κύριο λόγο οι μετακινούμενοι πληρώνουν για την ζωή τους σε άλλο μέρος (ενοίκια, διατροφή, μετακινήσεις και διασκέδαση). Παλιότερα, στα χρόνια μου η Πάτρα είχε πλήθος βιομηχανιών που έδιναν ζωή και εργασία στον πληθυσμό της. Σήμερα ζεί σε μεγάλο βαθμό από το Πανεπιστήμιο και το πρώην ΤΕΙ έχοντας αλλάξει πολύ στο μεταξύ. Προσθέστε στην Πάτρα κάθε σχεδόν πρωτεύουσα νομού και θα καταλάβετε την δυσκολία του προβλήματος. Και ποιος πληρώνει το κόστος της εκπαίδευσης κάθε φοιτητή; Μα φυσικά η οικογένειά του με δύο τρόπους φυσικά και πληρώνοντας άμεσα την ζωή του φοιτητή στην πόλη που βρίσκεται το Πανεπιστήμιο και πληρώνοντας την λειτουργία του Πανεπιστημίου έμμεσα με τους φόρους του (άμεσους και έμμεσους).

Και τι κερδίζει ο φοιτητής από την φοίτησή του στο ελληνικό πανεπιστήμιο; Μεγάλη και δύσκολη συζήτηση. Λίγοι, πολύ λίγοι κάτι περισσότερο από το χαρτί που πληρώνουν οι γονείς τους. Πολλοί, οι περισσότεροι, ξένοιαστη ζωή μακριά από τους περιορισμούς της οικογένειας. Αρκετοί μάλλον χάνουν χρόνια από την ζωή τους γιατί σπάνια αγαπούν αυτό που κάνουν και βλέπουν ότι το χαρτί που θα πάρουν, αν το πάρουν, σπάνια αξίζει την προσπάθεια. Κάποιοι, που τελευταία πληθαίνουν όλο και περισσότερο καταλαβαίνουν ότι το απλό χαρτί δεν φτάνει (πολλοί το έχουν πλέον) και πιστεύουν ότι ακόμα ένα (μεταπτυχιακό ή ακόμα και διδακτορικό) μπορεί να τους βοηθήσει και έτσι μπαίνουν στο επί πληρωμή πρόσθετο χαρτί μήπως και βρεθεί καμιά πιο καλή δουλειά …στο μέλλον. Νέα έξοδα για την οικογένεια. Και γιατί έχει χάσει την αξία του το απλό πτυχίο; Γιατί είναι πάρα πολλά τα πτυχία στην αγορά πλέον και οι καλές δουλειές όλο και λιγότερες.

Η ελληνική οικογένεια πριν από πενήντα χρόνια είχε στόχο να σπουδάσει τα παιδιά της για να ζήσουν μια καλύτερη ζωή από την δική της και αν δεν τα κατάφερναν στην Ελλάδα πλημύριζαν τα πάσης φύσεως ξένα πανεπιστήμια όπου μπορούσαν και έστελναν του κόσμου το συνάλλαγμα έξω από την πατρίδα μας. Ολες οι ελληνικές κυβερνήσεις ανταποκρινόμενες στην ζήτηση, άρχισαν να στήνουν σχολές και πανεπιστήμια σε κάθε πόλη και χωριό για να ικανοποιήσουν την ανάγκη της ελληνικής οικογένειας. Ετσι φτάσαμε στην πληθώρα σχολών και θέσεων σε κάθε άκρη της πατρίδας μας. Ούτε λόγος για αξιολόγηση οτιδήποτε, όλα τα ίδια είναι, καλά και κακά, χρήσιμα και άχρηστα, με ή χωρίς κτίρια και καθηγητές. Από την στιγμή που σε κάποια πόλη θα κατέφθαναν εισοδήματα με την μορφή των φοιτητών, τίποτα δεν μπορούσε ούτε ακόμα μπορεί να κουνήσει «το ίδρυμα» από την θέση του και η μόνη ασκούμενη πίεση ήταν και εξακολουθεί να είναι η αύξηση των εισακτέων για να αυξηθούν τα εισοδήματα της πόλης. Ποιος τρελός πολιτικός θα μπορούσε να μειώσει τον αριθμό των εισακτέων; Κανείς στην κυριολεξία.

Δεν μίλησα καθόλου για το τι μαθαίνει ο φοιτητής στο πανεπιστήμιο, όχι σε επίπεδο τεχνικών γνώσεων, αλλά σε επίπεδο καθημερινότητας και προσαρμογής στην κοινωνία. Παρόλο που σίγουρα από το Λύκειο μαθαίνει πως λειτουργεί το σύστημα, εκεί είναι κάτω από την επιρροή και τον έλεγχο της οικογένειας ενώ στο πανεπιστήμιο μαθαίνει τα κλειδιά που ανοίγουν πόρτες και το αντίτιμο της απόκτησής τους. Τρείς είναι οι βασικές κατηγορίες, οι καλοί, οι αδιάφοροι και οι επιτήδειοι. Οι καλοί, συνήθως λίγοι, προσπαθούν να μάθουν για να δώσουν αξία στο χαρτί που θα πάρουν και αδιαφορούν για όλα τα άλλα. Οι αδιάφοροι, συνήθως οι περισσότεροι, ενδιαφέρονται να περάσουν καλά και να πάρουν το χαρτί αν τα καταφέρουν. Οι επιτήδειοι, συνήθως δικτυωμένοι σε κομματικές παρατάξεις από το Λύκειο, εκμεταλλεύονται κάθε σχέση και κάθε επιρροή για να πετύχουν  την πρόσβαση στην εξουσία στο πανεπιστήμιο και στο μέλλον και φυσικά σε ενδεχόμενο μεταπτυχιακό. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η συμμετοχή των φοιτητών μέσω των κομματικών παρατάξεων στις εκλογές των οργάνων διοίκησης οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου συναλλαγή και καθοδήγησε επί δεκαετίες μια ολόκληρη γενιά μελλοντικών στελεχών που σήμερα κοσμούν άπειρες θέσεις ευθύνης στον συγκεκριμένο τρόπο λειτουργίας του δούναι και λαβείν. Τα είδαμε και τα ζήσαμε αυτά, τα βλέπουμε και τα ζούμε ακόμα.

Τι κερδίζουμε ως χώρα από όλη αυτή την ιστορία σύμφωνα με την οποία ΟΛΟΙ πρέπει να έχουν ένα πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης άσχετα του τι θα το κάνουν; Δύσκολο να απαντήσεις ορθολογιστικά. Σίγουρα απασχολούμε πλήθος πτυχιούχων στην εκπαίδευση. Σίγουρα επιδοτούμε μέσω των οικογενειακών προϋπολογισμών σχεδόν όλες τις πόλεις της πατρίδας μας. Σίγουρα έχουμε πολλούς μορφωμένους πολίτες που συνήθως βελτιώνουν το εκπαιδευτικό επίπεδο του πληθυσμού. Δεν μπορώ να διακρίνω περισσότερα θετικά αν και θα μπορούσε κανείς να προσθέσει και άλλα.

Τι χάνουμε ως χώρα όμως; Εδώ υπάρχουν πολλές απόψεις. Η επικρατούσα είναι τίποτα. Όλα είναι μια χαρά και πρέπει να φροντίσουμε όλοι να αποκτήσουν διδακτορικό δίπλωμα για να τους στέλνουμε πανέτοιμους στην Γερμανία για δουλειά. Οι υπόλοιποι πρέπει να γίνουμε ξενοδόχοι αλλά επιχειρηματίες γιατί στον τουρισμό υπάρχουν οι αλβανίδες καμαριέρες, οι βούλγαροι κηπουροί και εργάτες ή άντε και κτηματίες με αλλοδαπούς εργαζόμενους πάντα. Με το κιάλι θα βρείς έλληνα στα τεχνικά επαγγέλματα και όσοι ακόμα υπάρχουν σε λίγο θα βγούν στη σύνταξη.

Και μετά δεν καταλαβαίνουμε τι σημαίνει στρεβλή ανάπτυξη. Δεν την καταλαβαίνουμε γιατί την ζούμε και την θεωρούμε φυσιολογική.

Οσο για την ίδια την ανώτατη πλέον εκπαίδευση πολλά θα μπορούσαν να λεχθούν και πολύ λίγα θα μπορούσαν να γίνουν. Με τα χρόνια έχουν δημιουργηθεί τέτοια στεγανά και τέτοιες διασυνδέσεις που θεωρώ απίθανο να μπορέσει να την κάνει κανείς τουλάχιστο ορθολογιστική. Τα συμφέροντα είναι τόσο καλά οργανωμένα που δεν μπορεί κανείς ούτε να τα κουνήσει χωρίς να διακινδυνεύσει την ίδια του την ύπαρξη, σωματική και πολιτική. Συνήθως υπάρχουν δύο εικόνες που συνυπάρχουν αρμονικά. Μια αυτή που φαίνεται στον κόσμο και στις στατιστικές και μια άλλη που δύσκολα θα την διακρίνεις με δείκτες μη ανακοινώσιμους που κρύβονται στο στατιστικό χάος. Που και πού σκάει μύτη κατά λάθος ή από πρόθεση κάποιος παράξενος αριθμός ή είδηση αλλά αμέσως χάνεται στην γενική εικόνα που βολεύει τους περισσότερους. Οι εκλεγμένες και επιλεγμένες από τους πολλούς διοικήσεις δεν πρόκειται ποτέ να χαλάσουν το χατήρι αυτών που τους εξέλεξαν. Συνήθως ποτέ τα χρήματα δεν είναι αρκετά, ποτέ τα κτίρια δεν είναι αρκετά, ποτέ οι υπάλληλοι δεν είναι αρκετοί αλλά πάντα οι εισακτέοι πρέπει να αυξάνονται για να ικανοποιούνται τα τοπικά συμφέροντα και να αυξάνει το βάρος του ιδρύματος στο σύνολο. Κάπως έτσι φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε και δύσκολα θα ξεφύγουμε.

Κάτι μηχανεύτηκε η υπουργός Παιδείας και οι σύμβουλοί της με την ελάχιστη βάση εισαγωγής αλλά δεν ξέρω αν είναι ο σωστός τρόπος να μειωθούν οι εισακτέοι. Μένει να δούμε τι θα προκύψει τελικά για να κρίνουμε εκ του αποτελέσματος. Δυστυχώς στην χώρα μας δεν υπάρχει ούτε συζήτηση για να κάνουμε κάτι όλοι μαζί που θα μείνει και θα εφαρμοσθεί για χρόνια για να δούμε τα αποτελέσματά του. Συνήθως ο ένας αλλάζει τις αποφάσεις του άλλου με ρυθμούς αστραπής ιδιαίτερα όταν θίγονται τοπικά συμφέροντα που είναι άσχετα με την εκπαίδευση αυτή καθεαυτή. Γι’ αυτό σαν χώρα δεν πρόκειται ποτέ να ξεφύγουμε από το χάλι που μόνιμα έχουμε, μόνιμα με δανεικά, μόνιμα με μνημόνια, έχοντας και έναν μεγαλομανή γείτονα που βλέπει το χάλι μας και ξερογλείφεται και εμείς τρέχουμε να εξοπλιστούμε μήπως και γλυτώσουμε από τις ορέξεις του.