Τα καλοκαίρια γύρω στα 1960 - Το τριφύλλι στου Αϊ Δήμα

Όταν πλησίαζε το καλοκαίρι οι Καλύβες άρχισαν να ανάβουν σιγά σιγά καθώς οι βραχότοποι του Σελαδιού και της Κορακιάς, με το ελάχιστο πράσινο από τις κουτσουμπημένες από τα κατσίκια κοτσίνες και τις αναιμικές από την ξηρασία μπολιασμένες αγριελιές  πυρώνονταν από τον καθημερινό ήλιο. Σαν να σε έδιωχναν είτε προς τη θάλασσα με το δροσερό νερό είτε προς τα βουνά με το δροσερό πράσινο που φούντωνε και γέμιζε κάθε γωνιά. Τα μαθήματα στο σχολείο πλησίαζαν στο τέλος τους και ιδιαίτερη προσοχή δινόταν στις γυμναστικές επιδείξεις όπου θα δείχναμε ότι μάθαμε να γυμνάζουμε και το σώμα μαζί με το μυαλό πράγμα που φαινόταν στο βαθμό του ενδεικτικού. Συνήθως  οι επιδείξεις και οι αγώνες γινόταν στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου αλλά θυμάμαι ότι κάποιες σπάνιες φορές βρισκόμασταν στο γήπεδο με άλλα σχολεία γειτονικών χωριών για αγώνες τοπικού πρωταθλητισμού στο τρέξιμο και το πήδημα.

Στα δικά μου τα χρόνια ορόσημο για την μετακίνηση στα ψηλότερα του Καζαβητιού ήταν η γιορτή των Αγίων Αποστόλων που έπεφτε λίγες μέρες μετά το κλείσιμο του σχολείου και την απελευθέρωση από τις καθημερινές υποχρεώσεις των μαθημάτων. Συνήθως οι περισσότερες οικογένειες διέθεταν σπίτι και σε ένα από τα δυό Καζαβήτια, άλλος μικρό άλλος μεγαλύτερο, αλλά όλα ήταν παρατημένα τον χειμώνα και το μεγαλύτερο μέρος του φθινοπώρου και της άνοιξης. Οσοι είχαν παιδιά για το σχολείο μεταφέρονταν εκεί τις παραμονές των Αγίων Αποστόλων αλλά αρκετοί πήγαιναν νωρίτερα αν η καθημερινότητα δεν τους κρατούσε στις Καλύβες.

Τα καλοκαίρια οι αγροτικές δουλειές δεν ήταν πολλές αλλά ούτε και λίγες και η ζωή της οικογένειας έπρεπε να προσαρμόζεται στις ανάγκες. Οι πιο επιτακτικές ήταν το πότισμα του κλήρου και το κόψιμο του τριφυλλιού για τα ζωντανά της οικογένειας, τις κατσίκες και το γάϊδαρό μας. Ετσι ορισμένες μέρες έπρεπε να βρισκόμαστε στις Καλύβες θέλαμε δεν θέλαμε. Είχε όμως και ένα καλό η ιστορία, τα μπάνια στη θάλασσα. Θυμάμαι ότι τις περισσότερες φορές που κατεβαίναμε από το Καζαβήτι στις Καλύβες, νόμιζες ότι έμπαινες σε φούρνο, όχι τόσο όταν βάδιζες στο δρόμο που ήταν χωματόδρομος γεμάτος σκόνη, όσο όταν έμπαινες στο σπίτι που έβραζε κλειστό από την ζέστη. Ετσι συνήθως ανοίγαμε πόρτες και παράθυρα και δρόμο για τα κτήματα όπου και βρισκόταν η αιτία της καθόδου από τα δροσερά στο καμίνι.

 Τα χωράφια με τριφύλλι ήταν σε βαλτώδη μέρη, ένα μικρό κάπου ένα στρέμμα στην Καπασιά, στη μέση της Βάλτας του Πρίνου, και ένα πολύ μεγαλύτερο κάπου πέντε έξι στρέμματα, λίγο πιο πέρα από την Σκάλα του Πρίνου, στην άκρη της Βάλτας του Ραχωνιού, που είχε και μερικά ανεμοδαρμένα λιόδεντρα. Σπάνια θυμάμαι τον εαυτό μου στην Καπασιά γιατί μια μέρα έκανε ο πατέρας μου να κόψει το τριφύλλι με την κοσιά και αφού το άφηνε κάπως να ξεραθεί πήγαινε μόνος του η και με μένα για παρέα για να το μαζέψει και να το δέσει σε μπάλλες με την ξύλινη κάσα, να το φορτώσει στο γάϊδαρο, να το κουβαλήσουμε στις Καλύβες και να το βάλουμε στην Αχερώνα για τον χειμώνα. Θα πρέπει να έκοβε το τριφύλλι μια ή δύο φορές στην διάρκεια του καλοκαιριού κάθε φορά όλο και λιγότερο ήταν. Αυτό το χωράφι ήταν βάλτος και ο πατέρας μου όταν ήταν νεαρός τα δύσκολα χρόνια στις αρχές της δεκαετίας του 30 το είχε ξεχερσώσει και είχε φυτέψει μερικά λιόδεντρα.

 Το μεγάλο χωράφι ήθελε δυό ή τρείς μέρες για να κοπεί το τριφύλλι και άλλοτε το κουβαλούσαμε με τον γάϊδαρο και άλλοτε, όταν ήταν αρκετό, με το κάρο. Όταν άρχισα να μεγαλώνω και να πηγαίνω στο Γυμνάσιο, εκτός από βοηθός στο γύρισμα του κομμένου τριφυλλιού για να ξεραθεί καλύτερα με το δικράνι, αναλάμβανα και τη μεταφορά του δεμένου σε μπάλες τριφυλλιού στις Καλύβες συνοδεύοντας και οδηγώντας τον φορτωμένο γάϊδαρο κάνοντας ένα δυό δρομολόγια την ημέρα. Με την κοσιά δεν ήμουν πολύ επιδέξιος και η μάνα μου φοβόταν μη κόψω κανένα πόδι ή μη με δαγκάσει κανένα φίδι μέσα στα ψηλά χορτάρια και έτσι δεν την έπιανα στα χέρια μου που δεν ήταν και ιδιαίτερα δουλεμένα και κουραζόταν πολύ εύκολα.

Οι μέρες όμως στο τριφύλλι του Αϊ Δήμα, όπως το έλεγε ο πατέρας μου ή αλλοιώς στου Τσάγκα τ’ αμπέλι, είχαν και μπάνιο σε μια παραλία εξαιρετική για μικρά παιδιά. Όχι τόσο για την παραλία που ήταν γεμάτη φύκια από τις πολλές φυκιάδες που ήταν στα βαθιά και τα έβγαζε στη στεριά ο βοριάς όσο για τα ρηχά αμμώδη νερά που ήταν ιδανικά για παιδιά της τότε ηλικίας μου. Ανάμεσα στο χωράφι μας και στην παραλία υπήρχε ένα αμπέλι σε όχι καλή κατάσταση και άφραχτο που πολλές φορές γινόταν και επέκταση του διπλανού βάλτου που πολύ συχνά πλημύριζε το χειμώνα και νωρίς την άνοιξη και η περιοχή ήταν γεμάτη βούρλα που τσιμπούσαν κι αυτά μαζί με τα κουνούπια όποτε τα ενοχλούσε το πέρασμά μας. Ο τόπος ήταν έρημος σχεδόν πάντα, λίγο μόνο παραπέρα προς τη Σκάλα, η ΔΕΗ είχε αγοράσει το παλιό ιδιωτικό ελαιουργικό εργοστάσιο και είχε φτιάξει τον σταθμό παραγωγής ρεύματος για την ηλεκτροδότηση του νησιού και παραδίπλα ήταν ένα διώροφο σπίτι όπου έμενε το προσωπικό. Από την άλλη μεριά προς το Ραχώνι στην παραλία ήταν μια χαρακτηριστική συστάδα μεγάλων πεύκων πάνω στην παραλία αλλά δεν ήταν εύκολο να πάς εκεί γιατί έπρεπε να περάσεις το βάλτο που κάποιες φορές είχε νερό κάτω από την φαινομενικά στεγνή επιφάνεια και βούλιαζες στη λάσπη στη στιγμή. Βέβαια μπορούσες να πάς από την θάλασσα κοντά στην παραλία και νομίζω μια δυό φορές πήγαμε να δούμε τον μπαρμπα Γιάννη που ήταν και γείτονάς μας στις Καλύβες και είχε αμπέλι στο κτήμα του.

Σήμερα η περιοχή είναι αγνώριστη, μόνο το κουφάρι των τοίχων του παλιού εργοστασίου της ΔΕΗ που εγκαταλείφτηκε μαζί με το σπιτάκι του προσωπικού θυμίζουν τα παλιά χρόνια βλέποντάς τα στους χάρτες της Google. Ο τουρισμός έχει αλλάξει τελείως το τοπίο αν και ο βάλτος ακόμα παραμένει αλλά περιορισμένος και στριμωγμένος από τα ξενοδοχεία, τα εξοχικά, τις βίλες και το κάμπινγκ. Φυσικά το χωράφι μας εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια έχει πουληθεί και οικοδομηθεί με αποτέλεσμα μόνο στις νοσταλγικές αναμνήσεις να εμφανίζεται φευγαλέα όλο και λιγότερο όσο περνούν τα χρόνια.

 Καλοκαιρινή όψη στις αρχές της δεκαετίας του 60